Een slaperig dorpje tussen glooiende heuvels vol wijnranken en kastelen, één ijsstalletje langs de trage Moezel, rijen tankstations met lage Luxemburgse benzineprijzen en net aan vierhonderd inwoners. Het kleine dorpje Schengen op het drielandenpunt Luxemburg-Duitsland-Frankrijk is niet direct noemenswaardig en evengoed een belangrijke stop voor de vele Moezelcruises in de regio. De meeste Europeanen kennen de naam van dit veelbesproken stipje op de kaart dankzij het gelijknamige verdrag, dat 25 jaar geleden op 26 maart 1995 in de praktijk werd gebracht. Open grenzen voor reizigers, pendelaars en de handel.
Sindsdien staan door heel Europa de meeste wachthuisjes er verlaten bij. Tien jaar daarvoor besloten staatssecretarissen uit Duitsland, Frankrijk, Luxemburg, Nederland en België tot het afschaffen van de persoonscontroles aan hun landsgrenzen. De locatie van de bijeenkomst: een cruiseschip midden op de Moezel in het plaatsje Schengen, daar waar de landsgrenzen in elkaar overliepen als symbool van hun eenheidsgezindheid.
Corona gooit roet in het eten van het jubileumfeest. In plaats van slingers en confetti stonden er op 26 maart 2020 zeecontainers, politieagenten en betonblokken op de landsgrenzen. Landen door heel Europa gingen weer op slot. Economische voordelen zijn leuk, maar wanneer de nationale veiligheid in het geding lijkt kiezen we eieren voor ons geld. Een heel ander beeld en terug bij af?
Dat toch ook weer niet. Ook in 2015 gingen nog enkele landsgrenzen dicht, toen als een verwoede poging de migrantenstroom in te dammen. Het verdrag daadwerkelijk in de prullenbak gooien is een te ingrijpende optie voor alle landen, de mogelijkheid om af en toe de grenzen te kunnen sluiten werkt als een drukventiel. In feite balanceert het verdrag van Schengen op de grens tussen het behoud van nationale soevereiniteit en volledige Europese eenwording. De coronacrisis is slechts een nieuwe beproeving van die weegschaal. De tijd zal uitwijzen of de landen in Europa meer richting één gezondheidsunie gaan of zich liever overgeven aan vaccin-nationalisme.
Ondertussen kabbelt de Moezel rustig verder langs de kades van Schengen, het zal haar tijd wel duren.